ثبت رکوردهای صادراتی‌ بدون عضویت ایران در FATF

به گزارش راهبرد معاصر؛ FATF یا همان گروه ویژه اقدام مالی نهادی است که با هدف جلوگیری از پولشویی و رفتارهای خطرناک در حوزه مالی تاسیس شده است و کشورهای عضو موظف به رعایت مقررات و ضوابط این نهاد مالی می‌شوند.

در صورتی که کشور عضو از ضوابط این نهاد مالی تخلف کند با جرایمی مواجه می‌شود، این جرایم شامل اعمال محدودیت در برقراری روابط بانکی و یا توقف روابط با بانک‌های عضو با بانک‌های عضو متخلف هم می‌شود، برای اینکه یک کشور به عضویت این نهاد دربیاید، موظف به ارائه اطلاعات حساب‌ها و تراکنش‌های بانکی به این نهاد مالی است. 

بعد از شکست خوردن برجام و خروج آمریکا از این توافق، بسیاری افراد در داخل به طور گسترده بر طبل عضویت ایران در FATF  کوبیدند به طوری که برخی تصور می کردند با عضویت ایران در این نهاد، تحریم‌ها برداشته خواهد شد و علت تحریم ایران، عدم عضویت در این نهاد است، اما ساختار حقوقی و فنی تحریم های آمریکا علیه ایران به وضوح نشان می‌داد با عضویت ایران در این نهاد، مشکل روابط مالی ایران حل نخواهد شد زیرا مشکل اصلی در این میان تحریم های دولت آمریکاست.

* آثار عدم عضویت ایران در FATF همان آثار تحریم‌های بانکی آمریکاست

یک بار دیگر باید موضوع را از ابتدا بررسی‌کنیم، عدم عضویت ایران در FATF موجب می‌شود این نهاد مالی در گزارش‌های خود ریسک برقراری روابط با بانک‌های ایرانی را افزایش دهد، بنابراین احتمالا کشورهای عضو از طریق شبکه بانکی با بانک‌های ایرانی همکاری نمی‌کنند، اما وقتی ایران مشمول تحریم‌های دولت ایالات متحده آمریکا قرار دارد، اگر بانک‌های خارجی با ایران روابط برقرار کنند و نهاد تحریم کننده از این روابط مطلع شود، فورا آن بانک را جریمه می‌کند و حتی ممکن است برای مدتی در فهرست تحریم قرار دهد.

حال اگر ایران به عضویت FATF دربیاید و همه ضوابط را رعایت کند، آیا امکان برقراری روابط بانکی بین المللی با کشورهای خارج از فهرست تحریم‌ها را خواهد داشت؟ قطعا پاسخ منفی است. زیرا اگر فرض کنیم مانع FATF هم حل شود، مانع اصلی که همان تحریم های آمریکاست به قوت خود باقی است.

به عبارت دیگر، آثار عدم عضویت ایران در FATF یا باقی ماندن ایران در فهرست سیاه این نهاد، همان آثاری را خواهد داشت که تحریم‌های آمریکا برای ایران داشته است. بنابراین چه اینکه ایران در فهرست سیاه FATF باقی بماند و چه از این لیست خارج شود و در فهرست سفید قرار بگیرد، هیچ تاثیری و تغییری در نوع روابط بانکی ایران با دیگر کشورها ندارد. وقتی ارتباط بانکی ایران با بانک های خارجی به دلیل تحریم های آمریکا قطع شده است، دیگر چه نگرانی نسبت به عدم عضویت در FATF برای اقتصاد ایران می‌تواند وجود داشته باشد. در این موضوع نسبت به عواقبی بیم داده می‌شود که پیش از آن دولت آمریکا برای ایران اعمال کرده است.

روز گذشته، گروه ویژه اقدام مالی از ادامه حضور ایران در فهرست سیاه خبر داد که درواقع بیانگر ادامه وضعیت قبلی ایران است. در چنین حالتی ‌‌وضعیت ایران در گروه ویژه اقدام مالی هیچ تغییری نداشته است اما با استناد به همین خبر، عده‌ای سوداگر و مغرض سیاسی‌ منتفع از افزایش قیمت ارز، تلاش کردند با جوسازی‌ ایجاد ترس و دلهره در افکار عمومی کنند.

*همتی در قامت رئیس‌کل ‌بانک مرکزی: عضویت در FATF هیچ تاثیری در شرایط تحریم ندارد

در همین راستا، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل وقت بانک مرکزی از مرداد 97 تا خرداد 1400، در صفحه مجازی خود به جوسازی نسبت به این مساله پرداخت.

این مطلب در حالی نوشته شده که همتی در 29 بهمن ماه سال 1398 در قامت رئیس کل بانک مرکزی در جلسه‌ای که فیلم آن بارها در فضای مجازی هم منتشر شد، به صراحت از بی تاثیری عضویت ایران در FATF  در شرایط تحریم صحبت کرد.

همتی در آن جلسه گفت: «یک جمله هم راجع به FATF بگویم. چون خیلی‌ ها راجع به آن صحبت ‌و اظهارنظر می‌کنند، قبلا گفتیم این را تصویب کنید. نظرم این بود که برای اقتصاد ما خوب است اما همان جا گفتم در شرایط عادی و بلندمدت ممکن است برای ما مثبت باشد، الان که کل تجارت مان را از روش های غیرقابل تحریم انجام می‌دهیم و اصلا روی ما تاثیری ندارد، چون بعضی ها به من گفته بودند که چرا گفتید هیچ تاثیری ندارد؛ خب معتقدم تاثیری ندارد. چه تاثیری می تواند داشته باشد؟ الان بانک‌های کشورهای دوستمان هم با ما همکاری جدی نمی‌کنند ولی ما 35.5 میلیارد دلار از ابتدای سال تاکنون برای کالاهای ضروری، اساسی و مواد اولیه ارز تهیه کردیم. چگونه تامین کردیم؟ خب، پس روش های دیگری داریم. حالا آنها اشتباه می کنند و ما را به فهرست سیاه می برند. خب ببرند. من اعلام می کنم هیچ تاثیری ندارد.»

* روایت سیف از فشار‌ آمریکا به بانک‌های اروپایی در عدم برقراری رابطه با ایران در دوران برجام 

علاوه بر همتی، ولی الله سیف رئیس اسبق بانک مرکزی (شهریور 1392 تا مرداد 1397)، در تیر‌ سال 1399 در گفت‌وگوی تفصیلی با فارس، در پاسخ به این سوال که «بانک‌های اروپایی به خاطر FATF با ما کار نمی‌کردند یا به خاطر تحریم‌های آمریکا؟» گفت: «مجموعه‌ای از اینها تبدیل شده بود به ترس بانک‌های اروپایی. به طور مشخص اطلاعاتی به دست آوردیم که آمریکایی‌ها به بانک‌هایی اروپایی که با ایران کار می‌کردند، مراجعه می‌کردند و می‌گفتند شما مراقب باشید و با ایران کار نکنید. مثلا یک بانک سوئیسی که پذیرفته بود با ایران کار کند، آمریکایی‌ها با آن بانک تماس گرفته و گفته بودند نباید با ایران کار کنید و در غیر این صورت با ما طرف می‌شوید. یک بانک دیگر در آلمان بود و آمریکایی‌ها تماس گرفته و گفته بودند شما با ایران همکاری می‌کنید، درست است که با بانک‌های آمریکایی ارتباطی ندارید اما اگر به این رویه ادامه دهید بانک‌های کارگزار شما را ملزم می‌کنیم با شما کار نکنند.» 

این پاسخ سیف به روشنی نشان دهنده همان گزاره است که عضویت در FATF هیچ تاثیری بر روابط اقتصادی و بانکی ایران در شرای تحریم ندارد و نمی‌تواند مراودات مالی ایران را تسهیل کند زیرا آنچه که مانع برقراری روابط بانکی با سایر کشورها می شود، تحریم‌های آمریکاست و نه عضویت ایران در FATF؛ اگر FATF مانع از برقراری روابط بود، باید این نهاد بانک های اروپایی را ملزم به توقف روابط با بانک های ایرانی می‌کرد اما این روایت رئیس کل اسبق بانک مرکزی نشان می‌دهد، عامل اصلی اخلال در روابط بانکی دولت آمریکا بوده است و نه گروه ویژه اقدام مالی.  

اما عضویت ایران در FATF چه تاثیری بر ایران خواهد داشت؟ یکی از نتایج عضویت ایران در FATF دسترسی این نهاد مالی به اطلاعات مالی و بانکی ایران است و در چنین شرایطی، این نهاد مالی به راحتی از نحوه دور زدن تحریم های ایران و اطلاعات شرکت‌ها و موسسات همکاری کننده با ایران، مطلع می‌شود و باتوجه به نفوذ بالای کشورهای اروپایی و آمریکا در FATF درز اطلاعات و دسترسی کشور تحریم کننده ایران بسیار بالا خواهد بود. بنابراین یکی از نتایج عضویت ایران در FATF در شرایط فعلی تسهیل بیشتر در اعمال تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران است. 

* ثبت رکوردهای صادراتی بدون عضویت ایران در FATF

در سال 1401 بدون عضویت ایران در FATF صادرات غیرنفتی کشور به 53 میلیارد دلار رسید که این رقم بالاترین میزان در طول تاریخ تجارت کشور است. همچنین میزان واردات هم به 59 میلیارد دلار رسیده است. در مجموع سطح تجارت خارجی کشور در سال 1401 بدون عضویت ایران در FATF بالغ بر 112 میلیارد دلار بوده است.

همچنین براساس گزارش اوپک و رویترز صادرات نفت و گاز ایران روند صعودی داشته به طوری که میانگین صادرات این دو کالا موزون شده بر مبنای هر بشکه نفت به یک میلیون و 600 هزار بشکه در روز رسید است. این رقم بالاترین میزان صادرات از سال 97 تاکنون است.

بنابراین همانطور که در دو سال اخیر ایران با توسعه روابط اقتصادی و توسعه پیمان های مالی و پولی، طراحی روش های جدید در مبادلات مالی بین المللی و همچنین تقویت روابط با کشورهای متحد و توانست سطح روابط اقتصادی و مالی خود را با کشورهای همسایه، چین، کشورهای آمریکای جنوبی و آفریقا توسعه دهد، با اهتمام، تمرکز و توسعه این اقدامات و روش ها می‌تواند آثار تحریم های دولت آمریکا را کمتر و کمتر کند.

با توجه به این شرایط، بررسی شرایط و چگونگی عضویت ایران و به عبارت دیگر، برنامه اقدام (اکشن پلن) ایران در مسیر عضویت در FATF باید به دوران بعد از لغو کامل تحریم های دولت آمریکا علیه ایران موکول شود./فارس